O czym świadczy kolor oczu?

Kolor oczu budzi wiele emocji natury estetycznej. Ogromnym zainteresowaniem cieszą się obecnie soczewki, które pozwalają eksperymentować z kolorami. Badania naukowe pozwoliły odkryć, że barwa tęczówek nie jest kwestią przypadku. O czym dokładnie świadczy kolor oczu?

Z tego artykułu dowiesz się:

• Jakie czynniki decydują o kolorze oczu?

• Jakie są najpopularniejsze kolory oczu i z czego one wynikają?

• Czym jest różnobarwność tęczówki?

Jakie czynniki decydują o kolorze oczu?

Kolor oczu to cecha poligeniczna, która jest uzależniona od rodzaju oraz ilości pigmentów w tęczówce. Ważna jest proporcja melaniny (barwnik czarny) oraz zmiennej proporcji eumelaniny (barwnik ciemnobrązowy) do feomelaniny (barwnik czerwonawy).

O barwie oczu decyduje:

• zawartość melaniny w nabłonku tęczówki,
• zawartość melaniny w zrębie tęczówki,
• zagęszczenie komórek w obrębie zrębu tęczówki.

Za kolor oczu odpowiadają zestawy genów, które dziedziczymy od przodków (nie tylko rodziców, ale także wcześniejszych pokoleń). Za różne kombinacje kolorów oczu odpowiadają 2 geny główne i wiele pobocznych. Obecnie odkryto, że za kolor brązowy, zielony i niebieski odpowiadają loci (obszary chromosomu zajmowane przez gen): EYCL1, EYCL2, EYCL3. Gdy wszystkie 3 geny będą określać ten sam kolor, oczy będą miały czystą barwę. Gdy jeden z genów będzie określał inny kolor, oczy będą mieszane.

Warto wiedzieć, że kolor oczu u dziecka może się zmienić – stabilizuje się on około 6. miesiąca życia (wiele maluszków ma niebieskie oczy, aby z czasem ustabilizowały się mocniejsze pigmenty i zmieniły odcień np. na brązowy czy zielony).

Jakie są najpopularniejsze kolory oczu i z czego wynikają?

W medycynie kolor tęczówek bywa wykorzystywany do wykrywania zmian oraz przewidywania reakcji na niektóre farmaceutyki. Istnieją różne systemy klasyfikacji kolorów oczu, ale warto pamiętać, że dokładny ich odcień bardzo często uzależniony jest od sposobu postrzegania (rodzaj światła i otoczenie mogą przesądzić o drobnych różnicach w postrzeganiu odcieni określonych barw).

Najpopularniejszy jest system stopniowy, który wykorzystuje dominujący kolor tęczówki:

1. Oczy brązowe

Za brązowe oczy u człowieka odpowiada duża zwartość eumelaniny w podścielisku tęczówki. Brąz w wielu populacjach jest niemal jedynym kolorem tęczówek (m.in. u mieszkańców Afryki, Ameryki Południowej i Azji)). Brązowe oczy bardzo często występują również u mieszkańców Australii, Ameryki Południowej i Europy (w Europie nie są jednak kolorem dominującym). Szacuje się, że około 90% populacji ludzkiej ma taką barwę oczu.

2. Oczy ciemnobrązowe

W ciemnobrązowych oczach występuje najwięcej melaniny. Często subiektywnie takie tęczówki są postrzegane jako czarne.

3. Oczy piwne

Termin „oczy piwne” to uproszczenie, które pozwoliło sklasyfikować tęczówki o zmieszanych kolorach. Takie oko ma ciemnoszarą barwę z odcieniem pomarańczowym pojawiającym się dookoła środka i odcieniem niebieskawo-zielonym na granicy. Kolor ten powstaje wskutek połączenia rozpraszania Rayleigha i średniej zawartości melaniny w przygranicznej warstwie tęczówek. Niektóre badania kolor piwny definiują na granicy brązu i ciemnego brązu.

4. Oczy bursztynowe

Oczy bursztynowe mają jednolitą kolorystykę. Są mocno zielonkawe i rdzawe (miedziane). U człowieka prawdopodobnie żółte plamki na tęczówkach pojawiają się wskutek zawartości lipofuscyny (pigment ten określany jest również lipochromem).

5. Oczy zielone

Zielone tęczówki powstają przy małej lub umiarkowanej zawartości melaniny. W badaniu pod lampą szczelinową widoczne są one jako niebieskie z delikatnymi kropkami piwnymi z przodu. Zielony pigment powstaje bowiem z połączenia niebieskiego i piwnego (nie występuje on w naturze). Szacuje się, że zielone oczy ma około 1% populacji ludzkiej. Najczęściej można spotkać je u Irlandczyków i mieszkańców Europy Północnej oraz wśród Amerykanów, którzy mieli germańskich lub celtyckich przodków.

6. Oczy szare

O szarym kolorze oczu przesądza większa zawartość melaniny zawarta w tylnej części tęczówki i niewielka jej zawartości w części przedniej. Taka barwa oczu przypomina nieco niebieski, ale większa zawartość kolagenu powoduje nieco inne rozszczepienie światła. Z genetycznego punktu widzenia, kolor ten jest wypadkową niebieskiej i zielonej barwy oczu. Oczy szare ma około 2% populacji ludzkiej. Osoby o tym kolorze tęczówek najczęściej można spotkać wśród mieszkańców Europy Wschodniej, północy Bałkanów i w niektórych rejonach azjatyckich (Azja Zachodnia, Centralna i Południowa).

7. Oczy niebieskie

Oczy niebieskie mają małą ilość melaniny w podścielisku tęczówki. Krótsze fale światła są rozpraszane (rozpraszanie Rayleigha), a dłuższe są absorbowane przez pigment nabłonka. Niebieskie oczy ma około 7% ludzkości. Najpowszechniejsze są w Europie, USA, Kanadzie i Australii. Pojawiają się również u niektórych mieszkańców Urugwaju, Argentyny i Brazylii.

Jedna z teorii mówi, że niebieski kolor oczu pojawił się wskutek mutacji, która nastąpiła około 10 tys. lat temu. Wędrówka ludów na północ sprawiła, że barwa ta rozpowszechniła się u mieszkańców kolejnych regionów.

8. Oczy czerwone i fioletowe

Fioletowa i czerwona barwa tęczówki oka występuje wyłącznie u osób dotkniętych albinizmem. Czerwone tęczówki nie zawierają w ogóle melaniny, a fioletowe jej śladowe ilości.

Czym jest różnobarwność tęczówki?

Różnobarwność tęczówki (w medycynie określana terminem heterochromii) to wada wrodzona. Istnieją 2 rodzaje tej przypadłości:

• heterochromia iridis – występuje, gdy tęczówka jednego oka ma 2 różne kolory,
• heterochromia iridius – występuje, gdy każda z tęczówek ma inną barwę (np. jedno oko jest niebieskie, a drugie zielone czy piwne).

Według statystyk około 1% ludzkości ma różnobarwne tęczówki. Najczęściej jest to wada genetyczna, która objawia się około 1. roku życia (noworodki często mają ciemnoniebieskie oczy, a z czasem ilość melaniny się stabilizuje i wtedy dopiero kształtuje się późniejszy odcień tęczówki).

Czasami heterochromia towarzyszy innym zespołom wad:

• zespołowi Waardenburga,
• nietrzymaniu barwnika,
• nerwiakowłókniakowatości – występowanie guzów, plam na skórze, zmian kostnych,
• piebaldyzmowi – występowania plam na skórze i jasnego pasma włosów.

Różnobarwność tęczówki może pojawić się również u osób dorosłych jako skutek uboczny niektórych chorób – m.in. czerniaka oka czy jaskry.

Heterochromia nie powoduje żadnych dolegliwości, dlatego wiele osób zastanawia się, czy należy ją leczyć. Gdy zauważymy różnicę w kolorze tęczówek, należy skonsultować się z okulistą. Lekarz zdiagnozuje, czy wada ta nie towarzyszy innej chorobie. Samej różnobarwności tęczówki nie leczy się, ponieważ nie ma ona żadnego wpływu na jakość wzroku. Osoby, którym 2 barwy tęczówek przeszkadzają, mogą nosić kolorowe soczewki kontaktowe, aby uzyskać jednolity kolor.

Ciekawostką jest, że na heterochromię cierpi wiele gwiazd – m.in. Jane Seymour, Olivia Wilde (znana z serialu „Dr House”) czy Kate Bosworth.